Overwinteren in Afrika

Op een zandbank voor Bamusso zitten zo’n duizend Afrikaanse schaarbekken tussen een groep sterns. In 2007 telden we hier de grootste groep schaarbekken die ooit was waargenomen. Maar zijn dit misschien dezelfde schaarbekken die we gisteren op Saviour Island hebben gezien? Dubbeltellingen moeten we voorkomen. De laatste middag doen we controle. Op Saviour Island zien we 300 schaarbekken, veel minder dan de eerste dag. Twee groepjes vliegen weg en wij gaan er met volle vaart achteraan. We kunnen ze net bijhouden met 60 km/u. Ze vliegen naar Bamusso en inderdaad gaan ze naar de zandbank waar er nog zo’n duizend zitten. Mysterie opgelost: bij hoogwater rusten ze op het eiland, bij laagwater vissen ze bij de zandbank zes kilometer verderop. We mogen die groepen dus niet bij elkaar optellen, het zijn dezelfde vogels.

Noodreparatiesetje

Zondagochtend vroeg pakken we alles in de boot en varen naar Ekondo titi. Vanaf morgen gaat weer een drie dagen durende algemene staking in waarbij de wegen gebarricadeerd zullen worden. Zijn we vanavond niet weg uit deze Engelstalige provincie, dan zitten we drie dagen vast. We rijden zo snel we kunnen over de onverharde weg, maar dankzij stof en kuilen komen we pas smiddags aan in Kumba. Beide auto’s hebben tijdens de tocht schade opgelopen: de Hilux heeft weer de kogellager aan gort en de radiatorbuis van de Corolla is opengebarsten. De radiator wordt gefixed met een lijmkitje maar er zijn geen onderdelen voor de Hilux. Piepend en knarsend zetten we de laatste 200 km in naar de taalgrens. Het bergachtige gebied vraagt teveel van de radiator noodreparatie, we staan nu ieder half uur water bij te vullen op een kokende motor. Garage’s zijn dicht. We kopen nog een noodreparatiesetje en smeren de radiatorbuizen helemaal dicht. Net voor het donker steken we de taalgrens over. Meteen begint mijn telefoon te piepen, talloze whatsapp berichtjes komen binnen. Het internet was inderdaad afgesloten in de Engelstalige provincies, de regering neemt geen risico’s.

In de modder

We slapen in Douala en willen de volgende ochtend vroeg vertrekken naar Mouanko aan de Sanaga Rivier, onze volgende thuisbasis voor de Wouri en Sanaga tellingen. Maar de wielophanging van de Hilux valt spontaan op de grond. Deze bleek met duct tape vast te zitten. Het reserveonderdeel dat via een brommer wordt aangeleverd past niet. Wij gaan alvast met de Corolla verder. s’Avonds laat komt pas de tweede auto aan in Mouanko.

Het Wouri estuarium strekt zich voor ons uit zover het oog reikt, bruine modderbanken flankeren hoge donkere mangrove bossen. De overkant is 20 kilometer ver. We zien een witte rand aan de horizon, het lijken pelikanen. Als we nog op een km afstand zijn loopt onze boot in volle vaart vast. We zitten eigenlijk midden op zee maar het is hier geen 50 cm diep. Welke kant is het kortst naar dieper water? Martin en ik springen in het water en beginnen te duwen. Maar we duwen onszelf eerder dieper in de modder dan dat we de boot vooruit helpen. Na een half uur ploeteren onder een zinderende tropische zon zijn we los. We tellen honderden reigers en pelikanen.

Wereldpopulaties

De Sanaga is de grootste rivier van Kameroen en in het droge seizoen broeden Afrikaanse schaarbek en grijze vorkstaartplevier op de zandbanken bij de riviermonding. Het broedseizoen is nog niet begonnen en de meeste schaarbekken zitten nog bij Saviour Island, weten wij. Maar de vorkstaartplevieren zijn er al wel, op iedere zandbank zitten er tientallen tot meer dan honderd. In totaal tellen we er meer dan 1300, dat is ruim 5% van de wereldpopulatie van deze soort! Tot onze verrassing zien we ook schaarbekken, meer dan 700. Dat brengt het totaal van deze soort geteld voor Kameroen op zo’n 2.000, dat is 20% van de geschatte wereldpopulatie!

Niet alleen voor Afrikaanse vogels is de Sanaga belangrijk, iedere ochtend zien wij honderden boerenzwaluwen uitzwermen. Zij slapen in de rietvelden op de zandbanken in de rivier, veilig voor roofdieren. Ook troepen gierzwaluwen schieten over ons heen. Kleine plevieren en kleine strandlopers zitten op de zandbanken. Deze rivier is een levensader voor heel veel soorten.

Zandwinning

Stroomopwaarts zien we boeien in de rivier, een Chinees bedrijf is met een aantal zandzuigers een industriële zandwinning begonnen. De schaal lijkt nog beperkt maar dit zal een effect hebben op de vorming van zandbanken benedenstrooms waar de schaarbekken broeden. Zou er een goede milieueffectrapportage zijn gedaan vraag ik me af. We nemen een foto en besluiten dit op te nemen in ons eindrapport. Kameroen is van groot belang voor watervogels. Trekvogels uit onze streken, zoals de zwarte stern en dwergstern, maken in belangrijke aantallen gebruik van het getijdegebied op de grens met Nigeria. Het Wouri estuarium, tevens ingang van de grootste haven in Centraal Afrika, is belangrijk voor steltlopers en pelikanen. De Sanaga rivier is broedgebied voor waarschijnlijk een van de grootste kolonies Afrikaanse schaarbekken en grijze vorkstaartplevieren. Al deze gebieden staan onder druk vanwege kaalkap van mangroves, zandwinning en industriële ontwikkeling. Wij zullen aandringen op concrete bescherming- en beheermaatregelen voor deze gebieden, die maar deels onder de Ramsar conventie vallen, het verdrag over watergebieden van internationale betekenis.

Bij de vlucht naar Schiphol blijken de telteams uit Benin en Mauritanië in hetzelfde vliegtuig te zitten. Wat een kleine wereld. We delen verhalen over duizenden vogels, logistieke uitdagingen en deze fantastische internationale samenwerking. Ik ben benieuwd naar het samenvattende eindrapport; hoe gaat het met de trekvogels die de Nederlandse Waddenzee aandoen en overwinteren in Afrika? Nog een half jaar wachten.